Otizm ve Serebellum

Evrimsel yaklaşımla değerlendirildiğinde korteks kalınlığının insanda diğer canlılardan daha fazla olduğu bilinmektedir. Son dönemlerde insanı diğer primatlarda ayıran bu özelliğinden çok daha belirgin olarak serebellum-korteks kalınlığı oranın yüksekliği dikkat çekmektedir. Serebellumu sadece denge ile sorumlu tutan klasik yaklaşımın yerini,  dil ve ileri kognisyondaki görevlerini tanımlayan bir bakış almaktadır. Serebellum beyin hacminin sadece %10’unu doldurmakta iken, beyindeki nöronların yarısını barındırmaktadır. Konjenital veya edinilmiş serebellar hastalıklarda otizm spektrum bozukluğunu semptomlarını ortaya çıkabileceği bildirilmektedir. Özellikle vermis ve letaral hemisfer etkilenmelerinin üzerinde durulmaktadır (1).

Serebellum duyusal, motor ve kognitif verinin hızlı işlenmesinde ve koordinasyonunda görev almaktadır. Özellikle tekrarlayıcı hareketler, motor koordinasyon bozuklukları, duyusal hassasiyet, dil sorunları ilişkilendirlmektedir. Otizmli bireylerin dinleme durumunda yapılan fonksiyonel MR çalışmalarında serebro-serebellar bağlantı sorunları gösterilmiştir. İnterhemisferik ve kortikal bağlantılarda azalma saptanırken, subkortikal bağlantıların arttığı bildirilmiştir (2). Sınırlı sayıdaki otizmli hastanın post-mortem çalışmalarında serebellar korteksteki purkinje hücrelerinde azalma bildirilmiştir. Bu bulgu frajil X ve tuberosklerozlu olgularda da saptanmıştır. Purkinje hücreleri korteks ile derin serebellar çekirdekleri bağlayan yapılardır, bu çekirdekler ise bir çok ön beyin bölgesiyle bağlantılıdır. Nörokimyasal çalışmalar serebellumun baskılayıcı-uyarıcı dengesindeki bozulmaya işaret etmektedir (1).

Tsc gen mutasyonlu farelerde, gen mutasyonu sadece purkinje hücrelerinde sınırlanmış, yapılan bir çalışmada purkinje hücrelerindeki uyarım değişikliğinin bile otizm semptomlarına yol açtığı bildirilmiştir (3). Purkinje hücrelerindeki patolojik azalma ileri evrelerde ortaya çıkabilir ve geri dönüşsüz son evreye işaret edebilir.

1. Hampson DR, Blatt GJ. Autism spectrum disorders and neuropathology of the cerebellum. Front Neurosci. 2015;9:420.
2. Crippa A, Del Vecchio G, Busti Ceccarelli S, Nobile M, Arrigoni F, Brambilla P. Cortico-Cerebellar Connectivity in Autism Spectrum Disorder: What Do We Know So Far? Front Psychiatry. 2016;7:20.
3. Tsai, P. T., Hull, C., Chu, Y., Greene-Colozzi, E., Sadowski, A. R., Leech, J. M., et al. Autistic-like behaviour and cerebellar dysfunction in Purkinje cell Tsc1 mutant mice. Nature 2012; 488: 647–651